Een beschreven rondwandeling.

Aart van Dragt

Locatie

Het Gorzenpark ligt aan de oostkant van Ridderkerk tussen het “Nieuwe Veer” en de “Nieuwe Haven”. Het wordt verder begrenst door de Rotterdamseweg en de aan de zijde van de Noord gelegen Deltadijk.

Hoe het park aan zijn naam is gekomen

“Gors” is de benaming, die in Zuid Holland gebruikt wordt voor buitendijks land langs de grote rivieren, dat bij gewone waterstanden niet meer onderloopt. De naam “Gorzen” doet dus denken aan een laag gelegen vlak terrein. Vroeger bestond dit heuvelachtige gebied uit gorzen. Het laag gelegen gebied was vroeger veel uitgestrekter en strekte zich uit tot de rivier. Boeren namen steeds meer grond in cultuur zodat de de echte Gorzen steeds kleiner werden. In de jaren zeventig van de vorige eeuw is de Deltadijk dwars door twee bouwpolders aangelegd. Aan de binnenzijde van deze dijk is het huidige recreatieterrein ingericht.

Is zo gegroeid

Het natuur- en recreatiepark De Gorzen is een voormalige vuilstort; en niet zo maar een park.
Het is niet op de gebruikelijke wijze op de tekentafel ontworpen en daarna aangelegd. Ten gevolge van allerlei activiteiten en omstandigheden is het in een periode van een halve eeuw gegroeid. Daardoor biedt het op een oppervlakte van een slechts 40 hectare een gevarieerd landschapsbeeld dat je op het vlakke eiland IJsselmonde niet zou verwachten.

Rondwandeling plattegrond met cijfers behorende bij de wandeling:
(Tip Is deze niet zichtbaar ververs dan de pagina)

1 Trap

Het aardige van dit jonge gebied is, dat er nog veel van de ontstaansgeschiedenis valt af te lezen. Links van de trap is de oude toevoerweg naar de oude stort. Deze komt uit op het ‘pleintje’ dat we zullen bereiken als we boven aan de trap zijn aangekomen. Hier stond de schaftkeet van de stortbaas. Deze sorteerde hier grove metalen uit het huisvuil, welke periodiek door de gemeente aan een schroothandelaar werden verkocht. Langs de trap zien we mooie met mos begroeide brokken vormzand. Die brokken vormzand zijn resten zand van gietvormen van de staalgieterij Bakker. U ziet, het verleden is nog overal zichtbaar.

2 Oude Belt

Al in 1945 is hier tussen twee hoge kaden van de “Oude Haven” begonnen met storten van afvalstoffen. Tot 1970 is hier allerlei afval terecht gekomen. De afvalberg is ca. 7 meter hoog en afgedekt met een 80 cm dikke laag grond. Op zaterdag 4 november 1972 werden op de Oude Belt door 60 Ridderkerkse mannen, vrouwen en kinderen de eerste 2500 bomen en struiken gepoot, terwijl er in de weken daarna nog eens 20.000 door de gemeente zijn aangeplant. Van de eerste generatie bomen zijn alweer vele verdwenen. Het waren vooral populieren die het park snel een groen aanzicht gaven en beschutting aan meer kwetsbare soorten boden. De tweede generatie beplanting (eiken, beuken, essen, esdoorns) krijgt nu de gelegenheid om uit te groeien. Struiken als meidoorn, vlier en hazelaar nemen een belangrijke plaats in in de ondergroei.

3 Rioolwater-zuiveringsinstallatie

Als je ter hoogte van een brok vormzand afkomstig van de staalgieterij Bakker stil staat, heb je als het blad van de bomen is, aan de rechterkant van het pad uitzicht op de rioolwaterzuiveringsinstallatie die eind 1974 in gebruik genomen is.

Hier wordt het afvalwater van Ridderkerk, Hendrik Ido Ambacht en de Beverwaard op biologische wijze gezuiverd. Het gezuiverde water wordt afgevoerd via een leiding die in het dijklichaam tussen de griend en de Ridderkerkse haven ligt en uitmondt in de rivier de Noord.

4 Muurtje

In de bocht van de weg kunnen we aan het hoogteverschil bij de hier gemaakte stapelmuurtjes van oude trottoirbanden zien, hoe dik of dun de laag grond is waarop het omliggende bos is geplant.
Aan de ene zijde van de weg is het muurtje niet begroeid en de andere zijde is aan de begroeiing met mos te zien dat het hier veel vochtiger is.
Hier en daar hebben zich planten tussen de stenen gevestigd.

5 Nieuwe Belt

Deze heuvel ligt op de plaats van een oude rivierbedding, genaamd de ‘Oude Haven’. Voor 1930 voeren via deze geul de schepen naar de Ridderkerkse haven. Deze lag ter plaatse waar nu de brede middenberm van de Havenstraat is. (Vlak bij Bas van der Heiden). Tussen 1970 en 1972 is op deze plaats het Ridderkerks huisvuil gestort in afwachting van het gereedkomen van de AVR (Afval Verwerking Rijnmond). De stortplaats groeide uit tot een heuvel van circa 8 meter hoogte. Maart 1974 werd een boomplantdag georganiseerd.

6 Pomphuisje

Het pomphuisje bood vroeger onderdak aan een pomp waarmee het overtollige water uit de polder Het Zand naar de Oude Haven werd gepompt. Niet alleen uit historisch besef heeft men dit uit 1925 daterende gebouwtje laten staan, het vormt tevens een goede mogelijkheid om te schuilen.
Helaas heeft het gebouwtje veel te lijden van vandalisme.
Desgewenst kunnen we hier via een lange steiger het water oversteken.

7 Zandplassen

Deze plassen danken hun naam aan de polder het Zand. Nadat dit gebied door de Rotterdamseweg van de oude polder het Zand werd afgesneden is dit gedeelte na het afgraven van de kleilaag bij het Gorzenpark gevoegd. De plassen herinneren ons aan het havenkanaal dat hier vroeger lag. Samen met andere waters zorgen ze voor extra variatie in het park. De ruige oevers begroeid met riet, lisdodde en gele lis, kunnen ook in stedelijk gebied de indruk geven dat men zich in de vrije natuur bevind.

8 Herinneringen op een bankje

Als het weer het toelaat ga dan eens even op het bankje onder de kastanjeboom zitten. Hier is het genieten van het uitzicht, De scheepvaart op de Noord, links het griend en recht voor u het Nieuwe veer (zo genoemd omdat daar voor de bouw van de Alblasserdamse brug een veer was). Voor 1930 was de kreek de toegang tot de haven vanuit de Noord naar de Ridderkerkse haven. Via een oude rivierarm tussen de polder het Zand en de gorzen (Oude haven genoemd), bereikten de schepen de havenkom die bij de Havenstraat lag. De Crezèepolder die voor u ligt gaat een nieuwe toekomst tegemoet als natuurgebied.

9 Puinberg

Deze 22 meter hoge berg is bijna gezichtsbepalend voor het Gorzenpark. Tussen 1973 en 1991 zijn hier 300.000 kubieke meter onverbrandbare afvalstoffen van allerlei aard gestort die door de verbrandings-installatie (AVR) niet verwerkt konden worden. Dat de berg niet wegzakt komt doordat hier de ondergrond niet uit de bij ons gebruikelijke veenlaag maar uit erg zanderige klei (zavel) bestaat. In de zijkant van de puinberg is door de Natuurvereniging IJsselmonde een winterverblijfplaats voor vleermuizen gemaakt. Deze bestaat uit een betonnen tunnel welke 25 meter lang, 1.80 meter hoog en 1 meter breed is. In 2003/2004 werd de berg met 10 meter opgehoogd met aarde die bij grote infrastructuerele werken vrij kwamen. Daarna moest ze in opnieuw worden aangeplant.

10 Stille meertje of Gorzenmeer

Het uitzicht begint langzaam dicht te groeien door de hoger worden de struiken. Maar wie richting Kinderdijk kijkt ziet hier en daar achter de Deltadijk een langgerekt meer. Dat meer is ontstaan toen, begin jaren zeventig, een deel van de voor deze dijk benodigde klei op deze plaats werd uitgegraven. Veel watervogels maken gebruik van deze rustig gelegen plas. Aan de haaks op de dijk lopende rietstroken is nog te zien waar de voormalige polderslootjes lagen. De daarin aanwezige rietwortels hebben de ontgraving van de klei overleefd en zijn opnieuw uitgegroeid.

11 Voormalige speelvijver

Boven van de heuvel hebben we een prachtig uitzicht op deze voormalige speelvijver. Omdat de waterplas dicht bij de voormalige stort ligt zijn er extra maatregelen getroffen om te voorkomen dat verontreinigende stoffen in het water kunnen komen. Toen de plas omstreeks 1972 gegraven was is er een kunststof-folie neergelegd die werd afgewerkt met een laag van 30 cm schoon zand. Op een warme dag speelden hier soms wel 1000 kinderen. Toen midden jaren tachtig werd vastgesteld dat de bodem onder de stortplaatsen nabij de vijver verontreinigende stoffen bevatte werd veiligheidshalve besloten de speelvijver als zodanig op te heffen en te laten verlanden. De combinatie zandbodem en de nog steeds redelijk goede waterkwaliteit schept unieke kansen voor een voor dit gebied uniek ecosysteem. De natuur gaat haar gang. niets is aangeplant!

12 Moerasgebied

Deze moeraspartij werd o.m. aangelegd voor het zuiveren van het water van de voormalige speelvijver. De plas is maar zo’n 70 cm diep en is door een paar eilandjes in drieën gedeeld. Bij de inrichting van dit gebied is de circa 1 meter dikke kleilaag afgegraven en weggevoerd. De bodem bestaat uit zavel. Dat is klei met 60 tot 80% zand. Dit gebied heeft dan ook de naam ‘Zavelpoelen’ gekregen.

We kunnen op het bankje gaan zitten. Maar als we er omheen lopen komen we bij een bruggetje. Met de benen bengelend boven het water kunnen we op dit stille plekje de natuur op ons in laten werken. Als we stil blijven zitten komt de natuur tot leven.

Helaas .. maar gelukkig!

Helaas is ook aan deze wandeling een eind gekomen. We hopen dat deze wandeling u aanzet dit gebied regelmatig te bezoeken. Telkens is er weer wat anders te ontdekken. Mocht u de wandeling goed zijn bevallen dan zal het u zeker interesseren dat voor elk seizoen zo’n wandeling voor handen is.

Meer lezen over het Gorzenpark: https://www.natuurvereniging-ijsselmonde.nl/gorzenpark/