Sander Elzerman

Een gebied met veel verschillende planten en dieren kan zich beter aanpassen aan (plotselinge) veranderingen dan wanneer er weinig verschillende soorten leven. Die verscheidenheid aan soorten wordt veroorzaakt doordat iedere soort een eigen plekje weet te vinden in het landschap. Zo’n plek in het landschap heet een niche. Verschillende landschappen trekken verschillende soorten flora en fauna aan. In het bos vind je andere planten dan bij het strand. Elk type landschap (biotoop) wordt gekenmerkt door de verschillende gradiënten waarin een soort zich thuis voelt. Denk aan nat en droog, hoog en laag, schaduwrijk en in de volle zon, maar ook de zuurtegraad in het water of de hoeveelheid kalk in de grond is van invloed.

In Nederland hebben we in de loop der eeuwen een grote verscheidenheid aan landschappen gecreëerd. Het grootste deel van ons land is ingericht door de mens. Hierdoor hebben veel verschillende soorten een plekje kunnen vinden in ons land. De afgelopen eeuw is de verscheidenheid echter zo groot geworden dat de landschappen erg versnipperen. Wegen doorkruisen voorheen aaneengesloten gebieden. Bedrijventerreinen zorgen voor een barrière om van het ene naar het andere gebied te komen. Doordat veel natuurgebieden opgedeeld worden in kleine hokjes worden ze ook kwetsbaarder. Populaties worden opgesplitst in kleine clusters. Wanneer in zo’n klein ‘postzegel natuurgebied’ iets misgaat dan kunnen sommige soorten moeilijk terugkeren vanuit andere gebieden.

Om dit te voorkomen is begin jaren negentig gestart met de aanleg van de Ecologisch Hoofdstructuur (EHS). Het doel was om natuurgebieden te beschermen en met elkaar te verbinden. Op die manier krijgen kwetsbare en bedreigde soorten de kans om zich beter te verspreiden. De EHS, die tegenwoordig Nationaal Natuur Netwerk heet, is een nationale aanvulling op de Europese Natura 2000-gebieden. Deze gebieden zijn van Europees belang en worden dan ook op Europees niveau beschermd. Het gaat hierbij niet alleen om de soorten die er leven, maar ook om de typen landschappen (habitattypen). Aangezien een bepaald landschap zijn eigen specifieke soorten aantrekt is hier een samenhang tussen. Op het eiland IJsselmonde hebben ook een Natura 2000-gebied, te weten de Oude Maas en haar oevers. De rivieroevers vormen dankzij de invloed van het getij een specifiek leefgebied voor de Noordse Woelmuis en Bever. Gebieden als het Donckse Bos, de Gorzengriend en de Sophiapolder, zijn geen Natura 2000-gebieden, maar maken wel onderdeel uit van de EHS.

Het verbinden van (natuur)gebieden is niet alleen op landelijk niveau van belang, maar ook op lokale schaal. Zo kunnen sloten, wegbermen of dijken ingezet worden om gebieden met elkaar te verbinden. Een vogel vliegt makkelijk over een woonwijk heen, maar een amfibie of een plant verplaatst zich veel langzamer. Het is dan ook belangrijk dat dergelijke verbindingen aangelegd worden. Bij plannen voor sloop en nieuwbouw is een natuurlijk moment om hier over na te denken. Wanneer goed gekeken worden naar de structuren van de omringende omgeving dan hoeft het niet moeilijk te zijn om een verbindingszone aan te leggen. Denk aan het doortrekken van een bestaande bomenlaan de nieuwbouwwijk in. Het aanleggen van natuurlijke oevers op een bedrijventerrein die aansluiten bij de bestaande sloten. Of het inrichten van enkele bloemenperkjes die als stapsteen door vlinders gebruikt kunnen worden. Door hier in de ontwerpfase al rekening mee te houden kan grote winst geboekt worden voor de natuur.

Wat u zelf kunt doen
U kunt zelf ook uw steentje bijdragen door uw tuin of balkon groen ‘aan te kleden’. Als u een schutting wilt zetten laat dan een klein stukje open, zodat een Egel er tussen of onderdoor kan kruipen. Een struik in de hoek van een tuin geeft niet alleen mooie aankleding, maar zorgt ook voor beschutting en nestgelegenheid voor vogels. Zet een bloemenbak neer op uw balkon, want veel vlinders kunnen tot meerdere etages hoog komen om van de nectar te genieten. Het zijn kleine beetjes, maar als een hele woonwijk dat doet dan profiteren de natuur daar van. En wie wilt er nu niet genieten van een zingende Merel of kleurrijke Dagpauwoog in de tuin?