Kerst

Kerst met oude en nieuwe gebruiken

Wie zijn kerstboom optuigt zal niet in de gaten hebben dat dit gebruik al lang terug gaat. Niet, zoals sommige Brabanders en Limburgers denken, dat de kribbe van het kindeke Jezus onder een afdakje tussen de besneeuwde kerstbomen heeft gestaan. Dit valt echter bij menig kerststal te aanschouwen. Ondanks dat klimaatveranderingen van alle tijden is, is deze voorstelling van zaken waarschijnlijk historisch, biologisch en botanisch gezien onjuist.

Het versieren van (kerst)bomen deden oude volken al. Toen er nog geen biologen waren om de natuurverschijnselen te verklaren raakte men in verwarring als in de herfst de bomen hun bladeren verloren. Rond de zonnewende probeerde men de boomgeesten gunstig te stemmen opdat deze zouden zorgen dat de bomen nieuwe bladeren kregen. Daarom versierde men enkele bomen die groen gebleven waren en warempel het werkte. Bomen waren (en zijn) van onschatbare waarde en de bomenverering was wijd verbreid. Volgens de Germanen woonde in oude eiken de oppergod Donar. De Romeinse oppergod Jupiter woonde ook al in eikenbomen en zijn Griekse tegenhanger Zeus sprak via ruisende bladeren van reusachtige eikebomen. De Germaanse godin Freya huisde in de lindenboom en bracht liefde en geluk. Wie een linde bekijkt ziet dat het blad hartvormig is, een levend symbool voor liefde. (De andere dagen van de week behandelen we een andere keer.)

Om terug te gaan naar de kerst; geschenken die in de versierde bomen werden gehangen waren ooit bedoeld als offerande voor de goden. Met de komst van het christendom meende men de heidense gebruiken te kunnen uitbannen. Heilige bomen werden gekapt maar dat kwam o,.a. Bonifacius duur te staan. Uiteindelijk bereikte men na eeuwen geharrewar een compromis. Een afbeelding van Jezus aan het kruis werd vast gespijkerd op een dikke boom of men bouwde een kapelletje onder een (heilige) boom. En wat dacht u van de moderne variant, de versierde fijnspar in de kerk. Het was oudsher niet de bedoeling de boom binnen te stallen, want dan zou de boom dood gaan en dat wilde men juist voorkomen.

Tegenwoordig is december is de maand van de grote bomensterfte. Miljoenen bomen staan deze maand feestelijk opgetuigd dood te gaan in de huiskamers. Het is de vraag of we daar nu rouwig om moeten zijn. Deze fijnsparren werden er ieder geval speciaal voor opgekweekt. Aan de boom is niet gevraagd of hij het prettiger vindt om een lang leven door te brengen in een somber sparrenbos of op jeugdige leeftijd korte tijd in het middelpunt van de belangstelling te staan en daarmee zijn leven te offeren. We leven in een wegwerp maatschappij en we planten gewoon weer een nieuwe en komt dat even goed uit, die slaat volgens afspraken op de klimaatconferentie Co2 (broeikasgas) op.